Cương Gián Xưa

[Admin]

CGO_Đại Việt sử ký toàn thư trong đoạn viết về cuộc chiến tranh Trịnh Nguyễn( 1660) có nhắc tới tên làng Cương Gián khi tổng trấn Nghệ An Đặng Tiến Thự chỉ huy quân nhà Trịnh tiến đánh quân Nguyễn ở Hội Thống.Nhưng đã từ rất lâu trước đó tên làng Cương Gián đã được nhắc đến qua các câu chuyện dân gian, những bài vè và các truyền thuyết dân gian khác.Nhiều tài liệu cho biết từ xa xưa dân làng ta đã tụ tập sinh sống trên động Dang Dang, động chọ Đình,chọ Trúc dưới chân núi Cao sơn.Họ sinh sống bằng nghề săn bắt thú rừng, đánh cá và trồng trọt.Xưa kia nơi dân làng sinh sống dưới chân núi Hông Lĩnh có nhiều khe, đầm ,hồ ,nhà cửa làm trên các gò đồi.Có người cắt nghĩa :chữ Cương có nghĩa là gò đồi,chỉ chỗ cao ( cương ngựa ), Gián có nghĩa là sông lạch.Dân trong vùng thương gọi vùng ta là dân Long Cương Phượng Gián.Trong bài vè phong thổ làng ta có câu:

Đất Long Cương cảnh thú

Miền Phượng Gián vui thay

Kẻ nông cụ cấy cày

Người lo nghề chài lưới

Ngô Sĩ Liên trong Đại Việt Sử Ký Toàn Thư đã viết nhiều về Nguyễn Xí người làng Cương Gián một trong những Khai Quốc Công Thần Thời Lê .Nguyễn Xí đã tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và một trong những tướng tài ba của Lê Lợi.Khi Lê Lợi băng hà Nguyễn Xí là một đại thần được các đời vua sau tôn kính như Quốc Lão. Ông nội của Nguyễn Xí là Nguyễn Hợp làm nghề muối ở thôn Nghi Lộc,làng Động Gián.

Như vậy thời ông Nguyễn Hợp ( thế kỷ thứ 14) đã có tên Cương Gián, Động Gián rồi. Trong cuốn sách cúng tại đền Tam Toà sau khi xây dựng xong có ghi:

Tam Toà Đại Vương Y Quốc Thượng Kiên Hồng Cổ Đại Vương phụng gia phong Dực Bảo Trung Hưng Thưởng Đẳng Tôn Thần Vị Tiền-

Tả Đông Chinh vũ thành hoàng Đại Vương phụng gia phong trợ uy tối vụ Thượng Đẳng Tôn Thần Vị Tiền-

Hữu Dực Thánh Trung dũng thành hoàng Đại Vương phụng gia phong chư Mỹ tự Thượng Đẳng Tôn Thần Vị Tiền.

Khi đi đánh giăc Ô châu ở phủ Kỳ Hoa tức Kỳ Anh ngay nay , đi theo ngài Lý Nhật Quang còn có hai phó soái là Tả Đông Chinh và Hữu Đông Chinh cho nên đền Tam Toà thờ cả hai vị phó soái này. Như vậy theo tài liệu trên thì tên làng Cương Gián đã có từ thời nhà Lý khi đền Tam Toà thờ ngài Lý Nhật Quang được xây dựng ở đây( 1016—1020).

Nếu có điều kiện ban biên tạp nên mở một cuộc hội thảo khoa học về làng Cương Gián Xưa và nay.

Tác Giả : Đặng Văn Thảo

[You must be registered and logged in to see this link.]